“Tarım, Gıda ve Yapay Zeka” konulu TRAI Meet-Up Gap’ta Doç. Dr. İbrahim Berkan Aydilek’ in moderatörlüğünde, Prof. Dr. Metin Türkay ile “Tarım/Gıda Sektörü için Değer Zinciri Kavramı”, Celil Serhan Tezcan ile “Tarımsal Teknoloji – Tarımı Geleceğe Hazırlamak” ve Reha Yurdakul ile “Tarımda Yapay Zeka Kullanım Gereksinimleri” konuşuldu.TRAI GAP Koordinatörü Doç. Dr. İbrahim Berkan Aydilek, TRAI GAP açılımının amacının, GAP Bölgesinde yapay zeka farkındalığını artırmak ve ekosistemi geliştirmek olarak ifade ettikten sonra, sözü Prof. Dr. Metin TÜRKAY’a verdi.
“Tarım/Gıda Sektörü için Değer Zinciri Kavramı”Prof. Dr. Metin Türkay, tedarik lojistiğinden başlayarak servise kadar uzanan “Değer Zinciri” kavramını açıklayarak, bu kavramın tarım ve gıdadaki karşılıklarından ve öneminden bahsetti. Türkiye’de tarım ve gıdada bir yapay zeka altyapısının oluşması gerektiği ifade ederek, bu altyapının; yönetim anlayışı ve felsefesinin, planlamanın, finansmana erişimin, bilişim teknolojileri ve giderek azalan çiftçi nüfusu olan insan kaynaklarını iyi yönde yönlendirmesi gerektiğini sözlerine ekledi. Tarım ve gıdada uçtan uca değer zinciri kavramını; veri toplama, veri depolama, veri madenciliği, makine öğrenmesi, optimizasyon ve karar destek sistemlerinden oluştuğunun altına çizen Türkay, karar destek sistemleri ile bu karmaşık yapının herkesin anlayacağı düzeye getirilmeye çalışıldığını ifade etti.
“Tarımsal Teknoloji – Tarımı Geleceğe Hazırlamak”Daha sonra sözü, TARSENS Tarımsal Sensör Sistemleri CEO’su Celil Serhan TEZCAN aldı. TEZCAN, Yapay zekanın insanları işsiz bırakmayacağı vurgusu yaparak, veri terbiyecisi kavramından bahsetti. İnsanların eldeki verinin temizlenmesi, etiketlenmesi, eğitilmesi ve uygulanması üzerindeki çalışmalara yönelmesinin günümüzde çok önemli olduğunu ifade etti. Verinin otonom araçlar ve tarım özelinde ele alındığında örneğin, bitkilerin sağlıklı olup olmamasını NVDI denilen insanların göremediği dalga boylarındaki verilerle yapılabildiğini belirtti. Bu şekilde, sağlıklı bölge-sağlıksız bölge, azota ihtiyacı olan azota ihtiyacı olmayan bölgelerin kolaylıkla tespit edildiği söyledi. Bu sayede, tarımda verim artışı ve masraf minimizasyonunun gerçekleştiğini ifade ederek, konuşmasına kablosuz sensör ağları ile devam etti.
Celil Serhan TEZCAN tarladan sıcaklığı, nemi, atmosferik basınç, aydınlanma şiddeti, rüzgar hızı yani basit olarak bir meteoroloji istasyonun yaptığı şeyleri basit kalem pillerle uzun süre çalışan sensörler ile günümüzde elde edilebildiğini söyledi. Bu sayede çiftçinin don ve/veya aşırı sıcaklık nedeniyle önceden ve uzaktan önlem alabilmesinin mümkün olduğunun altını çizdi. İnsansız Hava Araçları (İHA) ile koyun sayma, ağaç sayma, ağaç üzerinde kaç tane meyve olduğunun tespit edilebildiğini, kızılötesi kameralar ile bitki sağlığının tespitinin yapıldığını daha büyük işletmelerde ise uydu görüntüleri ile aynı işlemlerin yapıldığını söyleyerek sözlerine devam etti. Sera kontrolü, hayvancılıkta kızgınlık tespitinin, uygun kamera görüntü ve verileri ile yapıldığı belirterek sözlerine “Tarımsal veri seferberliğinin” ilan edilmesini belirterek son verdi.
Doç. Dr. Berkan AYDİLEK, çiftçinin daha fazla dijital tarım ile ilgilenmesi için neler yapılmalı? farklı teşvik, destekler mi ortaya konulmalı? sorusuna ise TEZCAN, eğer tarlasını ve ürününü kaybetmek istemiyorsa, rekabet etmek istiyorsa bunun için günümüzdeki farklı teknolojilerden faydalanması gerektiğini işaret ederek, verim ve kalite vurgusu yaptı. AYDİLEK, özellikle pandemi dönemiyle birlikte dijital tarım ve gıdanın bir ihtiyaç değil zorunluluk olduğunu söyleyerek sözü Reha ERKUL’a verdi.
“Tarımda Yapay Zeka Kullanım Gereksinimleri”Reha YUDAKUL sorulan soru üzerine, bugün tarımda yapay zekanın olması gereken yerde olmadığını söyleyerek sözlerine başladı. Tarımda yapay zeka kullanım gereksinimlerinden bahsederek sözlerine devam eden YURDAKUL, ürün fiyatının ulaşılabilir olması için; üretim maliyetinin düşük olması, bilinçli tarım vb. yaklaşımlar ile olası kayıpların azaltılması, doğru çiftçilik yapılması ve ürünün doğru pazarlara ulaştırılması gerektiğini ifade etti. Tarımı ve teknolojiyi büyükçe bir resim üzerinden anlatan YURDAKUL, yapay zekanın; suyun optimizasyondan, enerjiye kadar tarımda çok farklı alanlarda kullanılabileceğinden bahsederek sözlerine devam etti. Bilgi ve tecrübeyi bir araya getirdiğimiz üretimden tüketime birçok konuda yapay zekanın kullanılması gerekiyor. Bugün itibarı ile, ürünlerin izlenmesi (hastalık tespiti, ürün gelişiminin izlenmesi), sağlıklı bir ekosistem oluşturulması (çiftçiler, alıcılar, dağıtım) ve kaynakların akılcı kullanımı (seraların efektif idare edilmesi vb.) önemli bir noktadadır. Ancak yapay zeka teknolojilerinin en büyük ihtiyacı veridir hem geçmiş hem de hedeflendiğimiz verinin toplana bilirliği çok önemlidir. Verilerin ne olursa olsun saklanması gerekiyor.
Bugün için hiç önemli olmadığını düşündüğümüz bir veri gelecek için çok önemli taşıyabilir. Tarımda geçmiş meteoroloji verilerinin çok önemli olduğuna işaret eden ERKUL, tarımda yapay zekayı kullanmayı hedefleyen birinin yapay zeka tekniklerini bilmesi yetmiyor, bunun yanında tarım sektörünü de anlaması, sorunları görebilmesi, olası çözüm ve getirilerini paydaşlarla tartışabilmesi gerektiğini ifade etti. İşin sosyal boyutunun da unutulmaması gerekiyor, yapay zeka teknolojilerinin daha fazla kullanılmasını isteniyorsa; çözümlerin pratik ve uygun maliyetli olması ve rol model çiftçilere yapay zeka teknolojilerinin başarı, katkı ve verimlerinin doğrulatılması gerekiyor diyerek sözlerine son verdi.